Guerrilla Girls: anonimowe bohaterki sztuki i feminizmu
Guerrilla Girls to bez wątpienia jedna z najbardziej ikonicznych grup walczących o równość płci w świecie sztuki. Założone w 1985 roku w Nowym Jorku, feministyczne artystki wdarły się na scenę artystyczną z radykalnym i subwersywnym podejściem: wykorzystując sztukę i aktywizm, otwarcie piętnowały nierówności w muzeach i instytucjach kulturalnych.
Grupa narodziła się w kontekście wykluczenia. W połowie lat 80. kobiety-artystki oraz twórcy o innym niż biały kolorze skóry mieli znikomą widoczność w najważniejszych galeriach, muzeach i kolekcjach na świecie. Choć wiele artystek aktywnie tworzyło, ich nazwiska rzadko pojawiały się na wielkich scenach sztuki współczesnej. Guerrilla Girls postanowiły to nie tylko nagłośnić, ale i zrobić to w wyjątkowy sposób – z humorem, anonimowością i przyciągającą uwagę estetyką graficzną.
Zakładając maski goryli (stąd nazwa grupy), Guerrilla Girls wkroczyły na ulice, do galerii i muzeów, rozwieszając plakaty, transparenty i afisze, które bezpośrednio obnażały brak reprezentacji kobiet i osób kolorowych w świecie sztuki. Ich prace często opierały się na wstrząsających statystykach, ale zawierały też elementy humoru i satyry. Hasła takie jak: „Czy patrzysz na dzieło sztuki czy na nagą kobietę?” czy „Mniej niż 5% artystów w muzeach to kobiety, ale 85% przedstawionych tam aktów to nagie kobiety” prowokowały do refleksji, wywoływały śmiech, ale co najważniejsze – angażowały do działania.
Jednym z najbardziej charakterystycznych aspektów tej grupy była jej anonimowość. Guerrilla Girls nigdy nie ujawniały swojej tożsamości, prezentując się jako „zbiorowy byt”, dzięki czemu ich przekaz zawsze pozostawał na pierwszym planie, a nie konkretne jednostki. To podejście miało ogromne znaczenie – nie można było zaatakować jednej osoby, bo nie było twarzy do wskazania.
Ananimowość dawała im również wolność w formułowaniu odważnych i krytycznych wypowiedzi, bez obawy o konsekwencje, które mogłyby ich spotkać, gdyby działały pod własnymi nazwiskami. Jednocześnie pozwalało to im na poruszanie tematów takich jak uprzedmiotowienie kobiet w sztuce i kulturze, narzucane kanony piękna oraz wykluczanie artystek z głównego nurtu sztuki.
Guerrilla Girls były nie tylko aktywistkami, ale także artystkami. Ich działania nie ograniczały się do protestów – same w sobie były też potężnymi dziełami sztuki, poruszającymi te same tematy, które piętnowały. Tworzyły plakaty, broszury, filmy, a także współpracowały z dużymi instytucjami artystycznymi, pozostawiając po sobie znaczący ślad.
Kluczową rolę w ich sukcesie odegrało także wykorzystanie grafiki i typografii. Inspirując się ruchami na rzecz praw obywatelskich i politycznym aktywizmem lat 60. i 70., Guerrilla Girls stworzyły unikalny styl, który łączył pop-art, wizualny aktywizm i bezpośredni przekaz. Ich prace nie tylko skłaniały widzów do myślenia, ale także zmuszały do kwestionowania utartych norm.
Dziś, ponad trzy dekady po powstaniu, Guerrilla Girls wciąż pozostają aktualne. Świat sztuki nadal oparty jest na tych samych patriarchalnych strukturach, a choć artystki zyskały więcej przestrzeni, nierówności płciowe i rasowe w największych instytucjach artystycznych wciąż są alarmujące. Guerrilla Girls pozostają symbolem oporu, a ich przesłanie nadal wybrzmiewa jako ostrzeżenie zarówno dla artystów, jak i publiczności.
Ich walka o równość nie ogranicza się jedynie do świata sztuki – ich działania obejmują również politykę i kulturę, a ich interwencje inspirują kolejne pokolenia aktywistek i artystów. W epoce, w której sztuka i polityka są ze sobą bardziej powiązane niż kiedykolwiek, przesłanie Guerrilla Girls pozostaje niezmiennie aktualne: nie ma miejsca na bierność, gdy chodzi o sprawiedliwość społeczną i równość płci.
